ދިވެހި ތާރީޚުގެ ފަތްފުތްތަކަށް ނަޒަރު ހިންގާލާ ކޮންމެ ފަހަަރަކު ފެނިގެންދާ އެއް މަންޒަރަކީ ދިވެހި ގައުމުގެ މިނިވަންކަން ގެއްލިގެންދިޔަ ކޮންމެ ދަނޑިވަޅެއްގައިވެސް، އެކަމުގެ މުގުލުގައި ހުރީ ހަމަ ސީދާ ދިވެހި ދަރިއެއްކަމަށެވެ. އަމިއްލަ ގައުމާއި ވަތަނަށްވުރެ ވެރިކަމުގެ ޖާހާއި ޝާާނާާއި ޝައުކަތަށް ފެންބޮވައިގެންފައިވާ ޚާއިނެއްކަމެވެ. މިފަދަ ޚާއިނުންގެ އެހީގައި ބޭރުގެ ބާރުތަކުން ދިވެހިންގެ މައްޗަށް އަތްގަދަކޮށް ދިވެހި ދަރީންގެ ލޭ މި ބިމަށް އޮހޮރުވައި ގައުމުގެ ސިޔާދަތު ވެއްޔާއި މޮޑެލައެވެ.

ހިޖުރައިން 965ވަނަ އަހަރު މިފަދަ ހާދިސާއަކާއި ދިވެހިން ކުރިމަތިލާން ޖެހުނެވެ. އޭގެ އަހަރުތަކެއް ކުރިން،ވެރިކަން ދޫކޮށްލެއްވުމަށްފަހު ނަޞާރާ ދީނަށް ވެދެވަޑައިގަތުމަށް އިންޑިޔާގެ ގޯއާއަށް ވަޑައިގެންނެވި ނުވަވަނަ ހަސަން ރަސްގެފާނު ވެރިކަން އަނބުރާ ހޯދުމުގެ ނިޔަތުގައި އެތަނުގައި ތިއްބެވި ޕޯޗުގީޒުންގެ އެހީ ހޯއްދެވިއެވެ. މިގޮތުން ދިވެހިންގެ ދީން އަނބުރާލުމަށް ދެފަހަރު މަސައްކަތްކޮށް ނާކާމިޔާާބު ވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ.

ނަމަވެސް ތިންވަނަ ފަަހަރަށް، އާދެ މަޝްހޫރު އަލިރަސްގެފާނު ޝަހީދުވި ފަހަރުގައި ޕޯޗުގީޒު ލަޝްކަރަށް ކާމިޔާބީ ލިބުނީއެވެ. މޮޅު ހަތިޔާރުތަކާއި ބޮޑެތި މަނަވަރުތަކެއް ހިމެނޭ މި ލަޝްކަރުގެ ކޮމާންޑަރަކަށް ހުންނެވީ ކެޕްޓަން މެނުއަލް ޑަ ސިލްވޭރާ ޑި އަރައުރޯއެވެ.

މި ލަޝްކަރުން އެބައިމީހުންގެ މަގުސަދު ހާސިލްކޮށް، އެތަކެއް އަހަރުތަކެއް ވަންދެން ދިވެހި ފަސްގަނޑުގައި އެބައިމީހުންގެ ބާރާއި ނުފޫޒު ހިންގިއެވެ. އެތަކެއް ދިވެހިންގެ ވޭނާއި ކެކުޅުމާއި ލޭގެ ކޯރުތަކުން މި ދިވެހިރާއްޖެ ފުރިގެންދިޔައެވެ. އެ ވޭނީ ހާލަތުން ދިވެހިން މިންޖުކުރުމަށް އުތީމު ބޮޑުތަކުރުފާނާއި އެތަކުރުފާނުގެ ލަޝްކަރުން ކުރެއްވި ޖިހާދަކީ ދިވެހި ތާރީޚުގެ ސަފްހާތަކުގައި ރަންއަކުރުން ފަވާލެވިފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.

މި އަނިޔާވެރި މުއްދަތުގައި ޕޯޗުގީޒުންގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބާރު ހިންގަވަން ހުންނެވި ފަރާތްކަމުގައިވާ އަނދިރި އަނދިރިންގެ ވާހަކައަކީ ގިނަ ދިވެހިންނަށް އެނގިފައިވާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އެހެނަސް ތާރީޚުގެ ރިވާޔަތްތަކަށް ނަޒަރު ހިންގާލުމުން ފާޅުވާ ހަގީގަތަކީ އަނދިރި އަނދިރިންނާާއި ދިވެހިރާއްޖެއާއި ދެމެދު ޒަމާންވީ ގާތްގުޅުމެއް އޮންނަކަމެވެ. މި ދިވެހިރާއްޖެއަކީ، އެ ގައުމަކަށް އަނދިރި އަނދިރިން އަނިޔާދިން އޭނާގެ އަމިއްލަ ވަޒަނާއި އެއްފަދަ ގައުމެކެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އަނދިރި އަނދިރިންގެ އަމިއްލަ ވަޒަނާއި އެއްފަދަ ގައުމަކަށްވަނީ ކިހިނެތްތޯއެވެ؟ އާދެ، އެ އަނދިރި އަނދިރިން އުފަންވެ އުޅެބޮޑުވީ ދިވެހިރާއްޖޭގައެވެ.

އައްސުލްތާން މުހައްމަދު ކަޅު މުހައްމަދު ރަސްގެފާާނުގެ ވެރިކަމުގައި ޕޯޗުގީޒުންގެ ނަވެއް ހުވަދޫ އަތޮޅަށް ދިޔައެވެ. ބައެއް ރިވާޔަތްތަކުގައި އެ ނަވު އުރުނީކަމަށްވެސް ބަޔާންވެފައިއޮވެއެވެ. ކޮންމެ ގޮތަކަށްވިޔަސް މި ނައު ހިފުމަށް ގާފަރު ކަަޅު އުނބުށޭމު ފާށަނާތަކުރުފާާނު އިސްވެ ހުންނަވާ ލަޝްކަރެއް ފޮނުއްވުމަށް ރަދުން ނިންމެވިއެވެ. މި ޕޯޗުގީޒު ނަވުގެ ކެޕްޓަނަކަށް ހުރީ އޭރު ގޯއާގައި ހުރި ޕޯޗުގީޒް ވައިސްރޯއީގެ ތިމާގެ މީހެއްކަމަށްވެއެވެ. އޭނާއާއި އެކު މި ނަވުގައި އޭނާގެ އަންހެނުންވެސް ދަތުރުކުރިކަމަށްވެއެވެ.

ރަދުންގެ ލަޝްކަރާއި އެކު ތަކުރުފާނު އެ ނަވުގެ ކެޕްޓަނާއި ފަޅުވެރިންނާއި ހަނގުރާމަކޮށް އެމީހުން ބަލިކުރެއްވިއެވެ. އެހެނަސް ކައްޕިތާނުގެ އަންހެނުން، އާދެ ޚާންޒީ ކަމަނާއަށް ގޮތެއް ނުހައްދަވައި އަނބުރާ މާލެއަށް ގެންނެވިއެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި މި ޚާންޒީ ކަމަނާ އޭރު އިންނެވީ ކުއްޖަކަށް ބަލިވެއެވެ.

މި ކުއްޖާއަކީ ދިވެހި ތާރީޚުގައި ނަންފަވާލެވިފައިވާ މުހައްމަދު ނުވަތަ އަނދިރި އަނދިރިންނެވެ. ޚާންޒީ ކަމަނާއާއި ގާފަރު ކަޅު އުނބުށޭމު އިނދެގެން އެހެން ކުއްޖަކު ލިބުނުކަމަށްވެސް ވެއެވެ. މި ކުއްޖާއަށް ކީ މަތުއްކަލާއެވެ. ތާރީޚުގައި ބުނެވިފައިވާ ގޮތުގައި މި މުހައްމަދު އޭނާގެ ކޮއްކޮ މަރާލުމަށްފަހު ގޯވާއަށް ދިޔައީއެވެ.

މިއީ އަނދިރި އަނދިރިންގެ ފެށުމެވެ. މި ހާދިސާއިން އުފެދޭ ކިތަންމެ ސުވާލުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. އަނދިރި އަނދިރިން ދިވެހިންގެ ކިބައިން އެ ހިފީ އޭނާގެ ބައްޕަގެ ގަތުލުގެ ބަދަލުހެއްޔެވެ؟ އެއީ ބަދަލު ހިފުމެއްނަމަ އެ ވާހަކަ އޭނާއަށް ކިޔައިދިނީ ކާކުބާވައެވެ؟ ޖަވާބުތައް ނޭނގުނަސް ޔަގީންވާ ކަމަކީ އެންޑްރޫ އެންޑްރޫ ނުވަތަ އަނދިރި އަނދިރިންނަކީ ދިވެހި ތާރީޚުގެ ބޮޑު ވިލަންއެއްކަމެވެ. ދިވެހި ގައުމުގައި ބޮޑުވި ދިވެހިންނަށް ނުރައްކާ ކުރި މީހެއްކަމެވެ.